Naar aanleiding van het boek 'Handboek Gezonde gemeente' van Robert Warren in Engeland is door Robert Warren en collega's onderzoek gedaan op het terrein van gemeenteopbouw binnen de Anglicaanse Kerk. Een aantal gemeenten groeiden terwijl de meeste gemeenten terugliepen. Waar zat dat in? Hij kwam tot de conclusie dat gemeenten van allerlei signatuur, met verschillende typen voorgangers en verschillende leiderschapsstructuren, een periode van groei kunnen doormaken, terwijl zij daar niet eens bewust op uit waren. Ook aspecten als stad of platteland of het aantal gemeenteleden speelden geen rol. Robert Warren ontdekte een aantal specifieke gemeenschappelijke kenmerken die wel bepalend zijn voor de groei en gezondheid van de gemeente.
Gezonde gemeenten zijn daarbij gemeenten die een bepaald evenwicht hebben, geen gemeenten waar pijn afwezig is of vooral getalsmatig groeiden. Wel gemeenten die zorg dragen voor het leven van de kerk en haar voeding. Men ontdekte dat er in een gezonde gemeente een evenwicht is tussen de volgende kenmerken:
- in beweging gezet door geloof
- blik naar buiten
- zoekt om uit te vinden wat God wil
- ziet de kosten van verandering en groei onder ogen
- werkt als een gemeenschap
- maakt ruimte voor iedereen
- doet een paar dingen en doet ze goed
Op basis van deze kenmerken is de 'Gezonde Gemeente Scan' ontwikkeld. De scan is op een eenvoudige, interactieve werkwijze te gebruiken in de gemeente. Naar aanleiding van deze zeven kenmerken wordt er op een gemeente-avond een profiel van de gemeente gemaakt. Op deze manier verwoordt de gemeente zelf waar zij staat en tegelijkertijd waarin zij verlangt te groeien. Het geeft een handvat om als gemeente mee verder te gaan. Veel gemeenten ervaren de scan als een spiegel die hen wordt voorgehouden en waar ze zelf in kijken.
De Gemeentescan
- Werkt met kenmerken: waarden, doelen, karakteristieken in plaats van activiteiten, zijn in plaats van doen
- Is gemakkelijk uitvoerbaar en betrekt de hele gemeente bij het proces
- Gaat uit van cijfers die een gids zijn in plaats van een precieze maat
- Brengt de gemeente in gesprek over essentiele aspecten van gemeente zijn
- Geeft een duidelijk beeld waar de gemeente nu staat en vaak ook een verlangen waar de gemeente mee verder wil
- Kan gebruikt worden bij verschillende vragen in gemeenten: Waar staan we nu? Wat is ons gezamenlijk verlangen? Wat vraagt God van ons in onze omgeving? Wat voor soort voorganger willen we beroepen?
- Is een startpunt om mee verder te gaan.
Gemeenteavond
De gemeentescan wordt bij voorkeur uitgevoerd op een gemeenteavond, zodat de gemeente breed met elkaar in gesprek gaat. De gemeenteavond wordt geleid door een externe begeleider die ervaring heeft in dit soort gemeenteopbouwprocessen. Een mogelijke opzet van de avond bestaat uit de volgende onderdelen:
- Introductie van de zeven kenmerken
- Invullen van de scorelijst, deze lijst staat op de volgende pagina's. Het is niet de bedoeling deze lijst alvast te verspreiden in de gemeente, deze lijst wordt op de avond zelf uitgedeeld.
- Maken van het gemeenteprofiel, ondertussen praat de gemeente in drie tallen door over wat hen het meeste heeft geraakt of is opgevallen, aansluitend koffie en thee.
- Reflectie op het gemeenteprofiel: Sterkten, verschillen, wat weerhoudt ons
- Waar willen we aan werken? Welke kenmerken hebben de meeste prioriteit? En welke aandachtspunten specifiek.
- Samenvatting en conclusie, bespreken hoe verder te gaan.
Het is afhankelijk van de gemeente en de vraag van de gemeente of al deze vijf aspecten aan de orde komen. Van te voren wordt overlegd waar de nadruk van de avond ligt. Ligt deze vooral op waar de gemeente nu staat? Dit kan vooral verstandig zijn voor gemeenten die een periode hebben gehad van zwaar weer en die ruimte willen geven voor hoe de gemeente nu ervaren wordt. In andere situaties, bijvoorbeeld rondom beroepingswerk kan juist het tweede deel van de avond meer accent krijgen: waar willen we aan werken?
Daarnaast is het ook mogelijk om het programma over twee avonden te verdelen. De eerste avond met een als thema: waar staan we nu, op de twee avond worden dan een of twee kenmerken er uitgelicht om toekomstgericht over door te praten.
Voor sommige mensen lijkt dit een erg methodische manier om naar gemeente zijn te kijken. Tegelijk is dit een manier om in gesprek te raken over 'gemeente-zijn', niet zozeer over wat we allemaal wel doen. Ervaringen kunnen worden gedeeld en deze worden meegenomen. Op deze manier kan de gezonde gemeentescan een stap zijn om zo samen als gemeente te zoeken naar Gods wil voor de gemeente.