Ik denk dat oude tijden herleven en publieke leugens het weer kunnen gaan winnen van zorgvuldig feitenonderzoek en het gezonde verstand. Het klinkt ongelofelijk dat in de Verenigde Staten de kans bestaat dat miljoenen burgers, waaronder veel christenen, in de komende jaren zouden vasthouden aan de gedachte dat de zittende regering daar een onwettige zou zijn. Als dat gebeurt, gaan 2 Thessalonicenzen 2:11 en 1 Koningen 22:22 als duidingsmotief wederom in vervulling, want dit motief herhaalt zich en verhevigt zich door de eeuwen heen. Het klinkt ongelofelijk dat in Nederland de kans bestaat dat duizenden burgers, waaronder veel christenen, zouden vasthouden aan de gedachte dat Corona een geplande uitvinding is en dat veel van de ziekte die het virus teweegbrengt op goed acteerwerk is gebaseerd. Om door zulke publieke leugens heen te prikken volstaat het niet om simpelweg de feiten te benoemen, want men leeft in een ander narratief. Walter Brueggemann wees er jaren geleden in zijn boek The Prophetic Imagination al op dat zo’n narratief niet zomaar verandert of oplost, en dat veelal een harde confrontatie met de leugen én met de waarheid nodig zijn. Ik wil op die confrontatie wat dieper ingaan.

Het kan zijn dat niemand durft te lachen en dat de publieke leugen het wint van de behoefte aan waarheidsvinding. Vrije onderzoekszin en journalistieke berichtgeving komen dan in een door populisme gecensureerde omgeving terecht waar feiten, als ze al boven tafel komen, bijna industrieel stuk-onderhandeld worden, zoals we nu bijvoorbeeld zien gebeuren in de berichtgeving rond de MH-17 ramp door Rusland.

Ik wil in drie columns enkele fundamentele gedachten over ‘denken in complotten’ aan het papier toevertrouwen en deze vooral aan christenen voorleggen. Ook al heeft complotdenken allerlei uitingsvormen en gaat het ook inhoudelijk over veel verschillende thema’s en belangen, wat de wijze van denken en doen betreft, is er onder complotdenkers veel overeenkomst.